تروما ناحيه فلك و صورت- دکتر علیرضا نواب اعظم

صدمات ناحيه فك و صورت اصولاً بعلت زد و خورد، تصادف، گلوله، تركش يا افتادن بوجود مي آيد.

اول از همه بايد بدانيد كه تمامي جراحان دهان و فك و صورت در دوران تحصيل دوره كاملي را در رابطه با درمان تروما ناحيه فك و صورت آموزش ديده اند و به راحتي مي توانند به تنهايي آن را انجام دهند.

بعضي وقتها بيماران تروما ديده احتياج به جراحي شكستگي استخوانهاي ديگر نيز دارند كه توسط اشخاص ديگر درمان مي شوند و بيمار شايد ضربه مغزي يا اورژانس ديگري نيز داشته باشند، نظير: قلب – عروق – كليه، كبد و ستون فقرات و ريه كه احتياج به درمان فوري داشته باشند ابتدا بايد درمان شوند و سپس درمان ناحيه فك و صورت شروع شود پس بنابراين شخصي كه تروما ديده احتياج به يك كار تيمي دارد.

ما در بيمارستانهاي شهید رهنمون . مجیبان .مرتاض  به صورت On call  آماده خدمات زير مي باشيم:

1- زخم هاي صورت. دیدن عکسها نارحت کننده هستند

2- زخم هاي داخل دهان

3- بيرون افتادن دندان از جاي خود به علت ضربه يا تروما

4- شكستگي استخوانهاي صورت مثل گونه، بيني و کف چشم

5- شكستگي استخوانهاي فك مثل فك فوقاني و فك تحتاني

جراحي زخم هاي نسج نرم ناحيه فك و صورت

موقعي كه صدمات نسج نرم مثل پارگي  روي صورت بوجود مي آيد اصولا اول بايد زخم تميز و سپس بخيه زده شود. دراينجا ما بايد دقت داشته باشيم كه زيبائي را در نظر بگيريم كه بعد از ترميم جاي زخم روي صورت باقي نماند. در زخم هاي بزرگ روي صورت بايد دقت داشته باشيم كه به عصب صورت صدمه وارد نشده و بهتر است قبل از بخيه زدن از محل زخم عكس بگيريم و در حاليكه بيمار كاملاً هوشيار است حركت عضلات صورت را چك كنيم كه مطمئن شويم آن اعصاب صدمه نديدند. ديگر مجراي غده بزاقي پارائيد مي باشد كه از جلوي گوش حركت كرده و در حد فاصل لاله گوش و گوشه لب وارد دهان مي شود بايد دقت كنيم كه اين مجرا سالم است يا  خير. زخم هاي كوچك كه به وسيله ابزار نوك تيز بوجود مي آيد مخصوصاً در روي گردن ، پلك و كام حتماً بايد قبل از بخيه زدن چك شوند چون شايد به چشم صدمه زده باشند يا به مغز راه پيدا كرده باشند و يا اينكه رگهاي مختلفي را در محل عبور در گردن قطع كرده باشند كه اين احتياج به آرتريوگرافي دارد.

صدمات استخواني ناحيه فك و صورت:

اصولاً درمان شكستگي استخوانهاي فك و صورت با ديگر استخوانهاي بدن فرقي ندارد ولي درمان اختصاصي اين استخوانها تحت شرايط فاكتورهاي متفاوتي است مثل محل شكستگي – شدت شكستگي – سن بيمار – سلامت عمومي بيمار و بهداشت دهان معمولاً موقعه اي كه استخوان دست يا پا مي شكند دو قطعه شكستگي را گچ مي گيرند تا استخوان در محل خود ترميم شود ولي در ناحيه فك و صورت نمي توان از اين تكنيك استفاده كرد. از راههاي ديگر براي درمان اين نوع شكستگي ها استفاده مي شود

1- جا اندازي استخوانهاي شكسته به طريق بسته:

يعني محل جراحي باز نمي شود و موقعه اي كه رابطه صحيح قرار گرفتن دندانها روي هم را به وجود آوريم براي فك بالا و پائين قلاب مخصوصي (آرج بار)  مي گذاريم و فك بالا را به پائين بوسيله سيم بين دنداني مي بنديم و مي گذاريم بين 4 تا 6 هفته فك بسته باشد تا استخوانها به هم جوش بخورد سپس دهان را باز می کنیم. این روش قدیمی است ولی هنوز در بیشتر مواقع مورد استفاده قرار می گیرد بجز در مواقعی که بیمار دچار صرع باشد و یا اینکه اجازه نمی دهد که دهان او برای زمان طولانی بسته باشد و موقعه ای که استخوان چند تکه شده باشد.

2- جا اندازی به روش باز:

 این روش احتیاج به تکنیک خاص دارد مخصوصاً ما که هیچ وقت از روی صورت محل شکستگی را باز نمی کنیم و از راه دهان این کار را انجام می دهیم بعد از اینکه به محل شکستگی رسیديم آن دو قطعه را نزدیک هم قرار می دهیم وقتی مشاهده شد که رابطه فکی یعنی دندانها درست روی هم قرار گرفتند آن دو قطعه را با پیچ و پلاکهایی که مخصوص فک هستند ثابت می کنیم در این روش ما فقط یک هفته دهان بیمار را می بندیم آن هم برای ترمیم زخم مخاط دهان، بعد دهان را باز می کنیم و بیمار به فانکشن طبیعی خود مثل قبل از شکستگی بر می گردد و ضمناً هم می تواند از غذای معمولی ولی نرم استفاده کند. این عمل هم زمان زیادی می برد و هزینه بیشتری نسبت به روش قبلی دارد.

3- راههای زیادی دیگری هم وجود دارد که در این جا لازم به ذکر آن نمی باشد.

صدمات به ناحیه دهان و دندانها:

این تروماها به اندازه ای متنوع می باشند که برای آنها تقسیم بندی های مختلفی وجود دارد که من در اینجا به شرح آنها نمی پردازم.

این صدمات می تواند از پریدگی لبه مینای دندان تا شکستگی مینا و عاج و یا از دست دادن تاج دندان و لقی دندان – شکستگی دنتوآلولر
می باشد و بعضي وقتها شدت تروما بقدري زیاد است که یک یا چند دندان را از جای خود بیرون می اندازد ولی تمام این ها قابل درمان می باشند بجز مواردی که دندان و ریشه بصورت عمودی شکسته شود یا دندان شیری از جای خود بیرون افتد.

مطلب خیلی مهم که اکثر مردم آن را نمی دانند این است که اگر دندان دائمی به علت تروما يا ضربه از جای خود بیرون افتد، در صورتیکه خیلی زود اقدام کنند دندانپزشک می تواند آن را در جای خود قرار دهد و با وسایل خاصی مثل چسب های دندانی و به کمک سیم برای مدتی آنها را ثابت کند، تا ترمیم صورت گیرد. مسئله دیگر این که در صورتيكه رساندن دندان به دندانپزشك احتياج به زمان دارد موادهاي مختلفي جهت حمل آن وجود دارد مثل: آب، شیر، سرم، مایع مخصوص HBSS و خود بزاق دهان از بین این مواد تنها مایع ای که خیلی راحت در دسترس است و می تواند سلولهای رشته های پریودنتالی که روی ریشه هستند را برای 3 ساعت زنده نگه دارد شیر می باشد. و این نکته را باید بدانید اگر دندان قبل از یک ساعت به دندانپزشک برسد و در جای خود قرار گیرد درصد موفقیت آن 90 درصد می باشد و نکته دیگر این که دندان را با تاج آن بگیرید و در شیر بگذارید و در صورتیکه می دانید که چطور دندان را در جای خود قرار دهید اشکالی ندارد كه خود يا همراه شما آن را انجام دهد اما اگر اين اتفاق براي بيماري كه هوشياري خود را از دست داده بعلت ضربه مغزي مسئولين اورژانس 115 و همراه بيمار بايد بدانند كه در محل حادثه اگر دندانهاي بيمار افتاده يا آزاد در دهان بيمار است آنها را جمع آوري كنند  ودر بيمارستان بخواهند كه دندانها را در مايع HBSS يا الفام ودي م بگذارند و بعد از اينكه مشكلات بيمار برطرف شد و متخصص مغز و اعصاب اجازه داد كه درمانهاي ديگر شروع شد مي توان دندانها را نيز در جاي خود قرار داد و در صورتيكه دنداني كه در جاي خود گذاشته شده پس از مدتي گرفت شايد احتياج به درمانهاي جانبي ديگر نيز داشته باشد كه مرتب تا دو سال بايد تحت نظر دندانپزشك مربوطه باشيد تا به شما بگويد كه ديگر آن دندان مشكلي نخواهد داشت. نكته مهم ديگر اينكه درصد موفقيت درمان اين نوع دندانها به چند عامل مهم بستگي دارد مثل: 1- زمان 2- سن 3- بهداشت دهان و عوارضهايي هم مثل عفونت و تحليل ريشه و لقي نيز در اين نوع درمان وجود دارد كه بيمار بايد همه اينها را قبول داشته باشد.

نکته مهم:

بعضی مواقع دندانهایی که از جای خود بیرون افتادن یا شکسته شدن و در محل تصادف پیدا نشدند از پزشک بخواهید که عکس قفسه سینه و شکم را بگیرید که دندان در ریه نیفتاده باشد و این را باید بدانید که بیشتر تروماهای دهان و فک و صورت باید هر چه زودتر توسط متخصص مربوطه تحت عمل جراحی قرار گیرد چون زمان که بگذرد درمان آن بسیار سخت می شود و امکان اینکه دی فورمینی در شکل صورت بوجود آورد هست.

فیلمهای اموزشی