هر دندانی که بایستی در زمان مشخصی در دهان رویش پیدا کرده باشد و این انجام نگرفته انرا دندان نهفته می گویند
علتهای نهفتگی دندانهای عقل
– دندانهای مجاور
2- استخوان سخت روی محل رویش
3- نسج بیش از حد فیبروزه روی محل رویش
4- كافي نبودن طول قوس فك
5- عدم حركات چرخشي دندان در زمان رشد
۶-یک نظریه مادر زادی نیز هست مثل گرفتن فک کوچک و دندانهای بزرگ از والدین
۷- زیاد شدن یا کم شدن هورمون رشد هم شاید یکی از علتها با شد
علتهای دیگری نیز وجود دارد مثل این که در قدیم مردم از غذاهای سخت بیشتر استفاده می کردند و فک آنها رشد بیشتری داشت ولی حالا از غذاهای نرم استفاده می کنند و رشد کافی در فک برای رویش دندانهای عقل بوجود نخواهد آمد.
معمول ترین دندانهای نهفته به ترتیب نهفتگی:
-۱- دندانهای عقل فک فوقانی و تختانی
i2- دندان نیش فک فوقانی
3- دندان پرمولر یا آسیاب کوچک فک تحتانی
۴-دندان پر مولر فک فوقانی
۵- دندان نیش فک تحتانی
کی و چرا باید دندان عقل را جراحی کنیم
یک قانون عمومی می گوید: تمام دندانهای نهفته باید بیرون آورده شود بجز در مواردی که بیرون آوردن آنها منع داشته باشد.
و به این نکته باید توجه کنید که هر چه سن بیمار زیادتر باشد جراحی دندان عقل سخت تر و همراه با عوارض بیشتر خواهد بود و بهترین سنی که برای بیرون آوردن دندان عقل در نظر گرفته می شود بین سن 17 تا 20 سالگی می باشد و هیچوقت دندانپزشک نباید به بیمار بگوید که دندان نهفته خود را بیرون نیاورد تا مشکل ساز شود. اگر دندان نهفته باقی بماند می تواند باعث مشکلات جدی برای بیمار شود مثل از دست دادن دندان مجاور – عفونت نسج نرم – بوجود آمدن کیست یا تومور و غیره و این امر مخالف فلسفه دندانپزشکی می باشد و چون فلسفه دندانپزشکی می گوید که از بروز مشکلات باید جلوگیری شود. و شعار دندانپزشکی پيشگيري این می باشد که دندان نهفته باید بیرون آورده شود قبل از اینکه عوارض بجا بگذارد. عکسهای زیر نشاندهنده مشکلاتی هست که دندان عقل می تواند بوجود اورد و باعث نارحتی بیمار شود
اندیکا سیونها
۱- براي جلوگيري از بيماريهاي پريودنتال ( بيماري لثه)
2- براي جلوگيري از پوسيدگي دندان مجاور و خود دندان عقل
3- براي جلوگيري از پري كرونيت (التهاب لثه روي دندان عقل)
كه اين اصولاً در زمان رويش بوجود مي آيد و گفته شده كه اگر بيش از دو بار در سال تكرار شود بايد آن دندان حتماً بيرون آورده شود چون اين مشكل مي تواند جدي و باعث پيشرفت عفونت در قسمتهاي ديگر فك و ناحيه گردن گردد. اگر در مرحله اول شما متوجه شديد كه لثه روي دندان عقلي كه در حال رويش است قرمز شده و در حال بوجود آمدن عفونت مي باشد بهترين كار اين است كه از آب اكسيژنه 6درصد و سرم فيزيولوژي چند بار در روز براي شستشو آن محل استفاده كنيد و به جراح مربوطه مراجعه كنيد. علت اصلي اين عفونت باكتريهاي هوازي و غيرهوازي مي باشد. قابل توجه دندانپزشكان عزيز، بعضي وقتها دندان عقل فك فوقاني در زمان جويدن مي تواند باعث تروما در روي نسج نرمي كه روي دندان عقل فك تحتاني هست، شود اگر دندان عقل بالا را بكشيد اين مشكل حل مي شود (با پري كرونيت اشتباه نشود).
4- جلوگيري از تحليل ريشه دندان آسياب دوم بعضي مواقع دندان عقل نهفته مي تواند فشار زيادي به دندان مجاور يا همان دندان آسياب دوم وارد كند و باعث تحليل ريشه آن شود و بيرون آوردن دندان عقل نهفته مي تواند باعث ترميم ريشه توسط سيماني كه دوباره در آن محل بوجود مي آيد، شود. ( يا سلولهاي بنيادي كه روي فيبرهاي پريودنتال ريشه دندان آسياب دوم هستند چون ديگر تحت فشار نيستند مي توانند باعث بازسازي ريشه تحليل رفته شوند اما اين پديده هنوز ثابت نشده است) ولي اين فلسفه مورد تائيد من مي باشد
۵- دندان نهفته كه در زير پروتز قرار دارد. فردي كه تمام دندان خود را از دست داده قبل از ساخت دست دندان بايد راديوگرافي كامل از فك بگيرد. اگر در محلي كه دست دندان قرار مي گيرد دنداني نهفته باشد بايد قبل از ساخت آن را بيرون آورد چون بعد از گذاشتن دست دندان استخوان فك كم كم تحليل مي رود و مقداري از دندان نهفته زير دست دندان ظاهر مي شود و اين مي تواند باعث التهاب نسج و مشكلات در جويدن و لقي دست دندان شود
۶- براي جلوگيري از بوجود آمدن كيست يا تومور
بوجود آمدن كيست يا تومور، هر دوي آنها مي تواند باعث از بين بردن قسمت بزرگي از فك يا در بعضي مواقع نيمي از فك شود.
۷-جهت درمان درد هاي ناحیه فك صورت كه هيچ علت ديگري براي آن پيدا نشده است
۸- براي جلوگيري از شكستگي فك
جايي كه در اثر ضربه خيلي زود دچار شكستگي مي شود همان زاويه فك است و چون در آن ناحيه بيشترين فضا را دندان نهفته اشغال كرده بنابراين باعث ضعيف شدن آن محل مي شود بنابراين بهتر است كه جهت جلو گیری از شکستگی بيرون آورده شود مخصوصاً در افرادي كه ورزشهاي رزمي انجام مي دهد.
-۹ براي سهولت درمان ارتودنسي:
به خصوص در افرادي كه متخصص ارتودنسي مي خواهد دندانهاي آسياب اول و دوم را به عقب هدايت كند. دليل ديگر اين كه بعد از اتمام درمان ارتودنسي فشار و رويش دندان عقل مي تواند باعث بهم ريختگي دندانهاي قدام فك تحتاني شود ولي فاكتورهاي ديگر هم در اين امر دخيل هستند.
۱۰ -جهت جلو گیری از عوارض استوتومی :
اصولا قبل از جراحی ارتو گونتیک یا عقب و جلو اوردن فک تحتانی چون در محلی که باید استو تومی شود دندان عقل وجود دارد بهتر هست که حداقل شش ماه قبل از جراحی دندانهای عقل نهفته بیرون اورده شده باشند
موارد منع جراحي دندانهاي نهفته:
اولاً تمام دندانهاي نهفته بايد بيرون آورده شوند غير از زماني كه منع خاصي براي بيرون آوردن آن وجود داشته باشد مثل:
1- سن زياد. اصولاً ما مي گوييم اگر بيماري بالاي سن ۳۵ سال باشد و دندان نهفته اي داشته باشد كه تا بحال باعث هيچ گونه عوارضي نشده باشد احتياج به جراحي ندارد ولي هرسال يا دو سال يكبار بايد تحت معاينه و راديوگرافي قرار بگيرد و در صورت بروز مشكل جراحي كند.ولی عموم مردم باید بداند که کسی که سنش از بیست پنج گذشت پنج درصد به عوارض جراحی اضافه می شود البته متخصص فک صورت با مشاهده سن بیمار و رادیوگرافی نوع نهفتگی همراه با رابطه ریشه با عصب وو به بیمار عوارض جراحی را گفته و پس از رضایت نامه جراحی را انجام می دهند
2- بيماراني كه دچار بيماري داخلي هستند.
در بيماراني كه مشكلات شديد قلبي يا ريوي يا مشكلات انعقادي دارند هيچوقت بصورت انتخابي نبايد تحت عمل جراحي دندانهاي نهفته قرار گيرند بغير از مواقعي كه آن دندان عوارض بوجود آورده بهتر است در محيط بيمارستان و با دقت زياد اين عمل انجام گيرد.
۳- امکان صدمه به اورگانهای حیاتی
در موقعه اي كه خيلي زياد احتمال مي دهيم كه جراحي دندان نهفته باعث قطع عصب يا شكستگي فك و جابجايي آن در سينوس ماگزيلا شود ولي در زماني كه مجبور به اين كار باشيم اولاً عوارض آن را بايد به بيمار بگوييم دوم بهتر است اين كار توسط متخصص انجام گيرد.
آناتومي دهان و دندان عقل و چگونه آنها رويش پيدا مي كنند
ما در دهان چند نوع دندان داريم، در بچگي دندانهاي شيري كه تعداد آنها 20 عدد است 10 عدد در هر فك و در بالغين 32 دندان كه 16 عدد در هر فك است شامل دندانهاي پيشين – نيش – آسياب كوچك و بزرگ. آسياب بزرگ اول در سن 6 سالگي بيرون مي آيد و آسياب بزرگ دوم در سن 14 تا 15 سالگي و آخرين دندان كه بايد رويش پيدا كند همان دندان عقل يا آسياب بزرگ سوم مي باشد
چگونكي بوجود آمدن آنها:
تمام دندانها در سن خاصي در استخوان فك بوجود مي آيند و كم كم تاج درست مي شود و بعد همانطور كه ريشه درست مي شود تاج به بالا حركت مي كند و وقتي به لثه رسيد آن را باز مي كند و وارد دهان مي شود و كاملاً كه در قوس قرار گرفت نوك ريشه كم كم بسته مي شود. گفته مي شود كه دندان عقل اول بصورت افقي و بعد زاويه دار بطرف دندان مجاور مي شود و بعد عمودي و رويش پيدا مي كند كه اگر اين مرحله بدرستي انجام نگيرد دندان نهفته مي ماند
تقسيم بندي انواع نهفتگي دندان عقل چندین نوع تقسیم بندی داریم ساده ترین ان عقل نهفته زیر نسج نرم و عقل نهفته در زیر نسج سخت نوع دیگر
-۱-دندان عقل نهفته عمودی
۲-دندان عقل نهفته افقی
۳-دنهدان عقل نهفته مزیو انگولر
۴ -دندان عقل نهفته دیستو انگولر
البته این ساده ترین نوع تقسیم بندی هست و انواع دیگر وجود دارد که متخصصین این رشته انها را می دانند
چه فصلي بهتر است تحت عمل جراحي قرار گيرم:
اگر دانشجو هستيد چون بعد از جراحي چند روز مشكل خواهيد داشت بهتر است كه فصل تابستان را انتخاب كنيد و يا اگر مجبور هستيد جراحي زودتر انجام گيرد چهارشنبه را انتخاب كنيد چون دو روز بعد راحت مي توانيد در منزل استراحت كنيد.
موقع جراحي درد خواهم داشت يا خير؟
اصولاً سه روش براي جراحي در نظر گرفته مي شود و همه آنها را به بيمار پيشنهاد مي كنيم هر كدام را كه خودتان خواستيد انتخاب مي كنيد:
1- با بي حسي موضعي كه در مطب انجام مي گيرد در اين حالت كاملاً بيمار بيدار است و فقط احساس فشار را تشخيص مي دهد.
2- سديشن كه در اين حالت هم بيمار بيدار است ولي در حال Relaxe بايد از بيمار رگ بگيريم و از چند دارو و گاز N20 و اكسيژن استفاده كنيم.این روش چون می تواند با عوارض باشد و در ایران در مطب مجوز داده نشده بهتر هست در بیمارستان یا مراکز دی کیر انجام گیرد
3- بيهوشي كامل كه اصولاً در ايران در بيمارستان انجام مي گيرد و بيمار كاملاً خواب خواهد بود و هيچ چيز از جراحي نمي فهمد ولي هزينه بيشتر و عوارض بيهوشي را نيز دارد.در دونوع اخر اصولا بیمار چند ساعت در بیمارستان خواهد ماند.
چگونه دندان عقل نهفته را بيرون مي آوريد؟
بعد از اينكه بي حسي يا بيهوشي انجام گرفت برشي روي لثه در ناحيه دندان عقل داده مي شود كه آن را كنار مي زنيم و اگر كاملا در استخوان هست استخوان روي تاج را با وسيله مخصوص بر مي داريم و بعد دندان را قسمت مي كنيم و بيرون مي آوريم و بعد از بيرون آوردن حفره را چندين بار شستشو مي دهيم و بخيه مي زنيم همين كار را براي دندانهاي عقل نهفته يا دندانهاي نهفته ديگر در قسمتهاي مختلف انجام مي دهيم ما معمولاً كساني كه احتياج به جراحي هر 4 عدد دندان عقل نهفته داشته باشند در يك جلسه انجام مي دهيم
بعد از جراحي چه مشكلاتي پيش مي آيد و چه كار بايد انجام دهيم؟
ما اين نكات را در دستورات بعد از جراحي به طور كامل آورديم ولي بطور خلاصه باز تكرار مي كنيم.
1- تا بي حسي به طور كامل از بين نرفته هيچگونه چيزي نخوريد.
2- گازي را كه در محل جراحي گذاشته تا يك ساعت برنداريد. اصولاً خونريزي در دو ساعت اول بعد از جراحي قطع مي شود ولي مقداري آب خونه تا 24 ساعت طبيعي مي باشد.
3- گرفتن دارو طبق دستور – داروي ضد درد بايد قبل از اينكه بي حسي كاملاً از بين رود ميل شود. (یک عدد بروفن با استو مینوفن کدوین دار با هم براي كساني كه مشكلات گوارشي ندارند و اگر مشکل گوارش یا سابقه خونریزی داشتید فقط دارو دومی را میل کنید)
4- تورم : اصولاً بعد از جراحي دندان عقل تورم بوجود مي آيد مخصوصاً موقعه اي كه دندان در نسج سخت باشد.
تورم 10 ساعت بعد از جراحي شروع مي شود و تا 48 ساعت ادامه دارد و در روز 4 تا 5 كم مي شود. براي جلوگيري از آن از يخ در 24 ساعت اول بايد استفاده كرد و در روز دوم و سوم كمپرس آب گرم بايد استفاده كرد بعضي وقتها اگر بيمار بخواهد قبل از عمل از Dexa وريدي براي كم كردن تورم بعد از جراحي استفاده مي كنيم.
5- استراحت كامل در 24 ساعت اول
6- تا مي توانيد از مايعات مقوي و آب، سبزيجات استفاده كنيد.
7- محل جراحي را مخصوصاً تا 24 ساعت اول دست كاري نكنيد.
8- دهانشويه را از شب روز بعد از جراحي شروع كنيد.
۹-اگردر چند روز اول بعد از جراحی درد نداشتید و سه روز بعد از جراحی درد بسیار شدید با بوی بد دهان پیدا کردید حتما به جراح خود مراجعه کنید چون امکان بروز حفره خشک وجود دارد که اسم علمی ان دری ساکت هست و خون لخته در حفره دندان عقل از بین می رپد
پروسه ترميم چگونه مي باشد؟
ترميم جراحي دندان عقل حدود سه ماه طول مي كشد اول در حفره خون لخته بوجود مي آيد و كم كم اين لخته تجزيه شده و با بوجود آمدن سلولهاي استخواني و استخوان جديد ترميم پيدا مي كنند.
در صورتيكه كارهاي زير را انجام دهيد ترميم بهتر و زودتر انجام مي گيرد:
1- هر چه سريعتر غذاهاي معمول و مقوي را با غذاهاي نرم شروع كنيد.
2- از نخ دندان، مسواك و دهانشويه استفاده كنيد.
3- محل عمل جراحي را تميز نگه داريد.
4- از مايعات الكلي استفاده نكنيد.
5- سيگار هم حداقل تا يك هفته بعد از جراحي نكشيد.
آيا جراحي دندان عقل نهفته يا هر دندان نهفته ديگر مي تواند عوارض داشته باشد؟
بله – البته اين عوارض بستگي دارد به چند فاكتور كه قبلاً ذكر كردم و يكي از آنها كه خيلي مهم است تجربه جراح مي باشد.
من اصولاً عوارض جراحي دندان عقل را به دو دسته كلي تقسيم مي كنم
A – در حين عمل جراحي
B – بعد از جراحي
عوارض هايي كه در حين عمل جراحي بوجود مي آيند مثل:
1- زخم كردن نسج نرم لب يا مخاط دهان
2- صدمه زدن به دندان مجارو
3- لق كردن دندان مجاور
4- پاره كردن رگ و خونريزي
5- شكستن تاج دندان عقل و باقي گذاشتن ريشه
6- وارد شدن ريشه يا دندان به سينوس ماگزيلا يا قسمت تمپورال فوسا – قسمت داخلي راموس
7- شكستن قسمتي از استخوان فك يا خود فك
عوارض هايي كه بعد از عمل جراحي بوجود مي آيند مثل:
1- بي حسي لب
2- بي حسي زبان
3- خونريزي
4- صدمه به غضروف گيجگاهي
5- تورم
6- حفره خشك Dry socket ( در قسمت دستورات بعد از جراحي كامل توضيح داده شده است)
7- كبودي پوست
8- عفونت
9- درد
جراحي دندانهاي نهفته ديگر:
يكي ديگر از دندانهاي معمول كه نهفته مي ماند همان دندان نيش فك فوقاني مي باشد كه معمولاً طرف كام مي باشد و بعضي وقتها هم در قسمت باكال قرار دارد و بندرت بين دندانی می باشد .ولی چون این دندان در رشد صورت دخيل مي باشد در اشخاصي كه ارتودنسي را انتخاب مي كنند اين دندان بوسيله جراحي و ارتودنسي در جاي خود هدايت مي شود ولي اگر بيمار به هر دليلي خواست آن را جراحي كند اول بايد هرچه زودتر يعني در سن 18 تا 20 سالگي انجام گيرد. و چون عوارض احتمالي جابجاشدن دندان به حفره سينوس و كف بيني وجود دارد ببهتر است توسط متخصص جراحي دهان و فك و صورت انجام گيرد. دندان نهفته ديگر دندان پرمولر فك تحتاني است آن هم جهت نهفتگي بايد اول مشخص شود و دقت شود كه به عصب فك صدمه وارد نشود و آخرين دنداني كه در كودكان زياد ديده مي شود دندان اضافي نهفته است (Supernumerary) كه در قسمت قدام فك فوقاني دیده می شوند واگر در سن 7 سالگي دندانهاي دایمی پیشین رويش نكرد بهتر است که راديوگرافي به عمل آيد و در صورتيكه تشخيص داده شده دندان اضافي باعث عدم رويش دندانهاي دائمي شده باید تحت عمل جراحي قرار گيرد.